Metraj bir yapı elemanının veya iş kaleminin her birinin ölçülüp hesaplanması işlemidir. Bu ölçümler sonucunda kullanılan malzeme ve yapılan iş miktarları belirlenir. Metraj hem proje üzerinden hem de mevcut bir yapı üzerinde yerinde ölçümler yapılarak gerçekleştirilir. Ölçümler genellikle bir cetvel ya da lazer metre yardımıyla alınır ve bu veriler ayrıntılı olarak metraj cetvellerinde toplanır. Metraj cetvelleri tüm iş kalemlerinin miktarlarının organize edilmesini sağlar.
Metraj yapmanın temel amacı inşaat projelerinde malzeme ihtiyaçlarının belirlenmesi, işçilik maliyetlerinin hesaplanması ve bütçenin planlanmasıdır. Bu sayede hem işveren hem de yüklenici projeyi ekonomik ve düzenli bir şekilde yürütebilir.
Metrajın Temel Ölçü Birimleri ve Türleri
Metraj yapılırken farklı ölçüm birimleri kullanılır. Yapılacak işin niteliğine göre ölçümler uzunluk, alan, hacim, ağırlık veya adet olarak alınır. Başlıca metraj türleri şu şekildedir;
Uzunluk Metrajı
Bir iş kaleminin sadece bir boyutunun ölçülmesi gereken durumlarda kullanılır. Ölçü birimi genellikle metredir. Örneğin 120 mm genişliğinde bir alüminyum dilatasyon derzinin uzunluğu metre cinsinden hesaplanır ve fiyatlandırılır. Bu tür ölçümler şantiye ortamında sıkça yapılır.
Alan Metrajı
Bir iş kaleminin eni ve boyu ölçülerek alanının hesaplanmasıdır. Sonuç metrekare (m²) cinsindendir. Örneğin bir çatı örtüsü işlemi metrekare olarak ölçülür. Alan metrajı özellikle duvar metrajı zemin kaplama gibi işlerde yaygındır.
Hacim Metrajı
İnşaatta kullanılan beton, dolgu veya kazı gibi işlerde hacim ölçümü gerekir. Eni, boyu ve yüksekliği ölçülerek metreküp (m³) cinsinden hesaplama yapılır. Örnek olarak beton dökümü işi hacim metrajına girer.
Ağırlık Metrajı
Demir ve profil gibi malzemelerin ağırlık bazında ölçülmesi gereklidir. Burada birim ağırlık bilinerek ölçülen boylarla çarpılır. Örneğin demir metraj tablosu oluşturulurken her bir profilin ağırlığı hesaplanır ve toplam demir ihtiyacı belirlenir.
Adet Metrajı
Bazı iş kalemleri sayılarak ölçülür. Lavabo, kapı, pencere gibi malzemeler veya tesisat elemanları adet bazında fiyatlandırılır.
Metraj Nasıl Hesaplanır? Adım Adım Metraj Çıkarma Süreci
Metraj hesaplama süreci projeye özgü farklılıklar göstermekle beraber genel olarak aşağıdaki aşamalardan oluşur:
• Projenin İncelenmesi ve Pozların Belirlenmesi: Öncelikle yapılacak işler pozlar (iş kalemleri) halinde belirlenir. Her pozun bir ölçü birimi vardır.
• Ölçümlerin Alınması: Metraj çıkarma işlemi için şantiye metraj ölçümleri yapılabilir veya proje üzerinden hesaplama yapılabilir. Bu aşamada işin çeşidine göre uzunluk, alan, hacim veya adet ölçümü alınır.
• Metraj Cetveli Düzenlenmesi: Tüm ölçümler iş kalemleri ve birimleriyle birlikte bir metraj çizelgesi ya da cetveli halinde hazırlanır. Bu cetvel işlerin miktarlarını ve karşılık gelen metraj hesabını içerir.
• Malzeme ve İşçilik Maliyetlerinin Hesaplanması: Metraj tablosundaki miktarlar birim fiyatlarla çarpılarak toplam maliyet hesaplanır.
• Yedekleme ve Atık Payı: İnşaatlarda genellikle %5-10 arası yedek malzeme payı eklenir. Bu beklenmedik kayıplar ve kesintiler için önemlidir.
Metrajın İnşaat Sürecindeki Rolü ve Önemi
Metraj sadece proje başında değil, inşaat boyunca birçok alanda kullanılır:
• Hakedişlerin Hesaplanması: İnşaatta tamamlanan işlerin karşılığı olarak hak edişler metraj üzerinden belirlenir.
• Maliyet Kontrolü: Proje bütçesinin kontrolü ve gerektiğinde revize edilmesi için metraj bilgileri kullanılır.
• İş Planlaması: Hangi iş kalemlerinin ne kadar malzeme ve işçilik gerektirdiği metraj ile ortaya konur.
Bu nedenle metraj çıkarma işlemi inşaatın mali ve teknik yönetiminde olmazsa olmaz bir aşamadır.
Metraj Çeşitleri ve Uygulamaları
İnşaat sektöründe yapılan işlerin planlı ve maliyet etkin şekilde yürütülebilmesi için doğru metraj hesaplamaları büyük önem taşır. Farklı iş kalemlerine göre uygulanan metraj türleri, hem malzeme ihtiyacının hem de iş gücü planlamasının sağlıklı biçimde yapılmasına olanak tanır.
Klasik Metraj
Klasik metraj inşaat işlerinin temel boyutlarını esas alarak yapılan hesaplamaları içerir. Uzunluk, genişlik, yükseklik gibi üç boyutlu ölçüler kullanılarak yapı elemanlarının yüzey ve hacim değerleri belirlenir. Bu tür metraj genellikle kalıp, duvar, döşeme ve sıva gibi yapı elemanlarının miktarını belirlemek amacıyla tercih edilir. Örneğin, 1 m² kalıp işçiliği ya da 10 m³ beton dökümü için klasik metraj yöntemi kullanılır.
Demir Metrajı
Demir metrajı betonarme yapılarda kullanılan donatı çubuklarının detaylı analizine dayanır. Çubukların çapı, uzunluğu, adedi ve birim ağırlığı dikkate alınarak toplam ağırlık hesaplanır. Projede kullanılan statik çizimlere göre demir metrajı çıkarılır ve bu metraj, imalat öncesinde ne kadar demir kullanılacağına dair kesin bilgi sunar. Bu hesaplama, malzeme siparişi ve maliyet analizleri açısından kritik bir rol oynar.
Profil Metrajı
Çelik konstrüksiyon yapılarda kullanılan kutu, lama, NPI, NPU, IPE gibi profillerin miktarını belirlemeye yönelik yapılan metraj türüdür. Profil metrajında, profilin türü, kesit ölçüsü, boy uzunluğu ve birim ağırlığı temel alınarak toplam ihtiyaç belirlenir. Genellikle çelik karkas, sundurma, asma kat ve fabrika binaları gibi uygulamalarda kullanılır. Bu hesaplama hem malzeme temini hem de taşıma ve montaj planlaması için gereklidir.
Hafriyat Metrajı
Kazı ve dolgu işlerinin hacimsel ölçümüne dayalı olan hafriyat metrajı, özellikle arazi şekillerine bağlı olarak değişiklik gösteren en karmaşık metraj türlerinden biridir. Hafriyat metrajında kot farkları, kesit çizimleri ve arazinin mevcut ve kazı-sonrası durumları dikkate alınarak hacim hesaplamaları yapılır. Hafriyat metrajı sayesinde ne kadar toprak kazılacağı veya dolgu yapılacağı önceden planlanabilir. Bu da iş makinelerinin seçimi ve çalışma süresinin belirlenmesi açısından avantaj sağlar.
Tesisat Metrajı
Mekanik ve elektrik tesisat sistemlerinde kullanılan boru, kablo, armatür ve bağlantı elemanlarının miktarlarını belirlemeye yönelik yapılan metraj türüdür. Tesisat metrajı, her malzemenin uzunluğu, çapı ve adedi göz önünde bulundurularak detaylandırılır. Bu metraj hem sıhhi tesisat hem de zayıf ve kuvvetli akım sistemleri için ayrı ayrı yapılabilir. Malzeme listesi çıkarmada, keşif dosyalarının hazırlanmasında ve teklif oluşturulmasında önemli rol oynar.
Metraj Çıkarma İşinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
İnşaat projelerinde doğru metraj hesaplama yapılmadan maliyet tahmini ve iş planlaması yapılamaz. Metraj işlemi her iş kaleminin ölçümünü cetvelle kaydını ve toplam maliyetin belirlenmesini içerir. Bu nedenle metraj çıkarma, şantiye ve ofis ortamlarında dikkat ve özenle yapılmalıdır. İster temel kalıp metrajı ister demir metrajı olsun her ölçüm inşaatın sağlam ve planlı ilerlemesini sağlar.
• Ölçümlerin hassas ve doğru yapılması gerekir.
• Tüm iş kalemlerinin eksiksiz şekilde belirlenmesi önemlidir.
• Metraj cetveli doğru ve detaylı hazırlanmalıdır.
• Malzeme kayıpları ve kesintiler göz önünde bulundurulmalıdır.
• Metraj ve keşif işleri, projenin başarılı yürütülmesi için birlikte ele alınmalıdır.
Metraj inşaat projelerinin planlanması, maliyetlendirilmesi ve malzeme yönetimi açısından vazgeçilmez bir adımdır. Farklı iş kalemlerine göre uygulanan metraj türleri, projenin her aşamasında kaynakların doğru kullanılmasını sağlar. Doğru ve detaylı metraj çalışmaları hem zaman hem de maliyet açısından verimlilik sağlayarak projenin başarılı bir şekilde tamamlanmasına katkı sunar.
İlginizi Çekebilir→ Mimar Ne Demek ve Ne İş Yapar?
Yeni İçeriklerimizden Haberdar Olmak İçin Sosyal Medya Hesaplarımıza Göz Atabilirsiniz → TIKLAYINIZ
